7
“Oka yire imabeyua”, Estebanre ãrĩka kurarãka ĩᵽamakire
1 Torãjĩrã mae ikuᵽaka Estebanre kẽrĩka kurarãka ĩᵽamaki imatiyaiki:
—¿Yaje rita sime i'suᵽaka nañua?— kire kẽrĩka.
2 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã, ikuᵽaka kire kẽrĩka:
—Mija ã'mitiᵽe yitã'omaja. Bikija mañeki Abraham imaekakite Mesoᵽotamiaka'iarã kimaeka ᵽoto tẽrĩwa'ribaji õñuka Tuᵽarãte kire ᵽemakotowirika, Haránwejearã ke'rirã baaeka ruᵽu.
3 Ikuᵽaka sãñu Tuᵽarã majaroᵽũñurã: “Mimarõ'õ miᵽoritaᵽabe, suᵽabatirã mirĩrãreoka toᵽi me'ewa'ᵽe aᵽea ka'ia mire yibearãñurõ'õrã”, Tuᵽarãte kire ãrĩka.
4 I'suᵽaka Tuᵽarãte kire ãᵽakã'ã ã'mitiritirã, Caldearõ'õᵽi ᵽoritirã Haránwejearã imarĩ ke'rika. Torã keyaeka be'erõ'õ mae kiᵽaki wãsare kire reyataᵽaeka. I'sia be'erõ'õ ika maka'iarã Abrahamre imaerã Tuᵽarãte kire ᵽũataeka.
5 “Torã mimabe”, Tuᵽarãte kire ãrĩko'omakaja, saba'iᵽimarĩa kimaeka ruᵽu. Suᵽa imarĩ “Yirika sime ika ka'ia”, Abrahamre ãrĩwãrũberika. Toᵽi mae ikuᵽaka simatiyayu Tuᵽarãte kire ãrĩka: “I'sia ka'ia mire ñijirãñu. Mireyarãka be'erõ'õ, miriᵽarãmerãrika simarãñu”, kire kẽrĩka, makarãmarĩka kimako'omakaja.
6 Toᵽi ikuᵽaka Tuᵽarãte kire ãrĩka ate: “Ñamajĩ toᵽi ᵽoritirã aᵽerã ka'iarã miriᵽarãmerãte imarãñu. Torã nimarãka ᵽoto cuatro ciento rakakuri wejejẽ'rãkarõ'õjĩrã nare najã'mewã'imarĩrijarirãñu.
7 I'suᵽaka simako'omakaja miriᵽarãmerãte ba'iaja nabaarãka waᵽa ba'iaja nare yibaarãñu yiro'si. Suᵽa yibaamaka toᵽi ᵽe'rira'atirã ika ka'iarã miriᵽarãmerãte etarãñu ate. Torã imatirã ñamajĩ yire jiyiᵽuᵽaka õrĩwa'ri yika najairijarirãñu”, Tuᵽarãte ãrĩka mañeki Abraham imaroyikakite.
8 Suᵽabatirã ikuᵽaka Abrahamre kẽrĩka ate: “Mire yibojaika ã'mitiriᵽẽatirã, ‘I'suᵽaka yibaarãñu’, merĩrãkareka, mimakire ᵽo'ijirirãka be'erõ'õ circuncisión kire mibaabe. ‘Tuᵽarãriki kime’, ãrĩwa'ri i'suᵽaka kire mibaarãñu”, Abrahamre kẽrĩka. I'suᵽaka Tuᵽarãte kire ãrĩka simamaka, kimaki Isaacre ᵽo'ijirika maekarakaotẽñarirakarĩmi seyawa'rika ᵽoto circuncisión Abrahamre kire baaeka. Suᵽabatirãoka Isaac, kimaki Jacobre i'suᵽakajaoka kibaaeka. Jacobooka i'suᵽakaja baaekaki kimakarã mañekiarã ĩ'ᵽoũ'ᵽuarãe'earirakamarã imaekarãre.
9 Jacob makarã, narĩ'ĩ Josére jimarĩa na'mijĩaeka, (naᵽakire wãtatiyaekaki kimamaka). Suᵽa imarĩ Egiᵽtokarãre kire ĩjitirã kiwaᵽa nare najẽñeka. Suᵽa kire nabaamaka Egiᵽtokarã naba'iraberimaji uᵽaka kimaokaro'si kire ne'ewa'rika. I'suᵽaka kire nabaako'omakaja Tuᵽarã ᵽuri jia kika imaekaki.
10 Egiᵽtorã Josére ba'iaja jũarũkia imakoᵽekareka Tuᵽarãte kire tããeka. I'suᵽaka kire kibaamaka tokaki ĩᵽi Faraón ᵽõ'irã Josére imaeka. I'suᵽaka kimaeka ᵽoto jia kiõrĩwãrũrũkia Tuᵽarãte ja'ataeka Josére. Saᵽi ãrĩwa'ri Faraónte jĩjimaka Joséka imarijarika. I'suᵽaka kika imawa'ri “Egiᵽtokarã imauᵽatireje yiwi'iakarãreoka jã'merimaji mimabe”, Faraónre kire ãrĩka.
11 I'sia ᵽoto Egiᵽtorã ba'arika ᵽurika. Suᵽabatirã Canaán ka'iarekaoka i'suᵽakaja sajarika. Suᵽa imarĩ ba'arika imabeᵽakã'ã kẽsirabawa'ri, jimarĩa ba'iaja najũaeka. I'suᵽaka najũaeka mañekiarã no'orã ba'arika tõᵽowãrũberiwa'ri.
12 Suᵽa imarĩ mañeki Jacob, “Egiᵽtorã trigo nawaruayu're”, ãrĩrika majaroka ã'mitiriwa'ri, José ma'merãre kiᵽũataeka “Samija waᵽaĩjiaᵽe”, ãrĩwa'ri.
13 Suᵽa imarĩ torã ba'arika e'erĩ natuyarika. Sabe'erõ'õ torãjaoka na'rika ate. I'suᵽaka nabaamaka ikuᵽaka Josére nare ãrĩka: “Yire mija ĩawãrũbeyu, mija rĩ'ĩji ñime”, nare kẽrĩka. I'suᵽaka Josére nare ãrĩka majaroka ᵽo'imajare kire bojamaka, “Jee, hebreotataki kime kã'ã”, Faraónre ãrĩka.
14 Torãjĩrã mae, kirĩrã nimauᵽatiji kiᵽakiᵽitiyika setenta y cinco rakamarã imaekarãte Josére akarũjeka Egiᵽtorã nimaokaro'si.
15 Torãjĩrã mae, Egiᵽtorã imarĩ, Jacobre a'rika. Ñoaka torã kimaeka be'erõ'õ kireyaeka. Suᵽabatirã kimakarã mañekiarã wãsarãoka torãja reyaekarã.
16 Nareyaeka rakakaja Siquem wãmeirõ'õrã nare ne'ewa'rika, ãta wi'iarã namajaka tarĩ. Abraham wãsare Hamor makarãte waᵽaĩjikarõ'õ simaeka nare nataekarõ'õ.
17 I'suᵽaka simako'omakaja rĩkimabaji Egiᵽtorã mañekiarãte imarijarika. I'suᵽaka nimekã'ãja, koyia sajaririjarika “Miriᵽarãmerãte ka'ia ñijirãñu”, ãrĩwa'ri Abrahamre Tuᵽarãte ãrĩka uᵽaka seyarũkia.
18 I'suᵽaka simarijarika ᵽoto Josére imaroyika õrĩbeyuka, suᵽabatirã mañekiarãte imaroyikaoka jiyiᵽuᵽaka õrĩbeyuka Egiᵽtorã mamaka ĩᵽire imaeka.
19 Iki ĩᵽi imaekaki ᵽakibaraka ba'iaja mañekiarãte baaekaki. I'suᵽaka baabaraka, “Rõmijãre makarããritirã, ĩmirĩji kimajĩkareka kire mija taabe kijĩñaokaro'si”, nare kijã'meka.
20 I'suᵽaka kijã'meka ᵽoto jiyuritakijĩka Moiséte ᵽo'ijirika. Suᵽa imarĩ maekarakamaki aiya kire ja'atabekaja kiᵽakiarãte kire ba'iarika.
21-22 Marãkã'ã baatirã wi'iarã kire ya'ewãrũberiwa'ri kiᵽakore kire taaeka, toᵽi Faraón makore kire e'eeka komaki uᵽaka kire ba'iayaokaro'si. Koka kimarijayukã'ãja Egiᵽtokarãre ᵽuᵽajoaikakaka jia Moiséte õrĩwãrũeka. Suᵽa imarĩ jia jaiwãrũiki, suᵽabatirãoka imatiyaika oyiaja baaiki kimaroyika. I'suᵽaka kimamaka ĩatirã jia jiyiᵽuᵽaka kire norĩka.
23 Ĩ'ᵽarã ᵽo'imajarakakuri wejejẽ'rãka keyaeka ᵽoto “Matikuri yitã'omajare ĩarĩ ya'riye'e mae”, kẽrĩᵽuᵽajoaeka.
24 Torã keyaeka ᵽoto, kitã'omajire kiᵽajeka ĩ'rĩka Egiᵽtoka'iakaki. Suᵽa kibaamaka, ruᵽuwaᵽae'erã baakõrĩ, Moiséte kire jããeka.
25 “ ‘Egiᵽtoka'iakarãte ba'iaja mare baamaka mare e'eru'awa'ririmaji Tuᵽarãte jã'mekaki Moiséte ime’, yitã'omajare yire ãrĩrũ”, kẽrĩᵽuᵽajoaeka. I'suᵽaka kiᵽuᵽajoako'omakaja, sayi'ribeyurã uᵽaka nimaeka.
26 Toᵽi mae aᵽerĩmi ĩ'ᵽarã Israelkarã ᵽajairãte kĩaeka. Nare ĩatirã ikuᵽaka nare kẽrĩka: “Mija ã'mitiᵽe. ¿Dako baaerã ĩ'rãtomaja imariᵽotojo mija jĩñu?”, nare kẽrĩka.
27 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã, Moiséte turitatirã ikuᵽaka ᵽajabaraka imaekakite kire ãrĩka: “¿Maki ‘Maiᵽamaki mimabe’, mire ãrãᵽaki?
28 ¿No'oka Egiᵽtoka'iakakire mijããraᵽaka uᵽaka yire jããerã mibaayukã'ã?”, Moiséte kẽrĩka.
29 I'suᵽaka kire kẽᵽakã'ã “Koᵽakaja Faraónte sõrĩrã baayu”, ãrĩwa'ri Egiᵽtoᵽi Madián ka'irõ'õrã Moiséte ru'riwa'rika. Torã mae rõmie'etirã ĩ'ᵽarã kimakarãrika.
30 Torãjĩrã ĩ'ᵽarã ᵽo'imajarakakuri wejejẽ'rã be'erõ'õ, ĩ'rãrĩmi Sinaí wãmeika ᵽusiwãta ᵽo'imajamatorã Moiséte imaeka. I'suᵽarõ'õrã imariᵽotojo, kiwã'tarã ĩ'rãbi yaᵽumakarãka jũ'rẽka watoᵽekaᵽi ángelte kire ᵽemakotowirika.
31-32 Yaᵽumakarãka jũ'rẽika yoitirã, Moiséte ᵽuᵽataeka. Ᵽuᵽatariᵽotojo jia ĩatiyaokaro'si sawã'tabajirã ke'rika ᵽoto ikuᵽaka Tuᵽarãte kire ãrĩka: “Yi'i imaki Tuᵽarã. Miñekiarã Abraham, Isaac, Jacobrãka jiyiᵽuᵽaka norĩroyikaki”, kire kẽrĩka. Sã'mitiritirã kiᵽuᵽaka kĩkiwa'ri yaᵽumakarãka jũ'rẽka kiyoiberika.
33 Toᵽi mae ikuᵽaka maiᵽamaki Tuᵽarãte kire ãrĩka: “Õ'õrãja ñima simamaka ba'iaja baarũkimato sime. Suᵽa imarĩ miũ'ᵽuko'a e'etatirã yire mijiyiᵽuᵽayeebe.
34 Yirirã Israelkarã, Egiᵽtorã ba'iaja najũamaka ñiayu. I'suᵽaka imawa'ri ba'iaja najaijoamaka ña'mitiyu. Suᵽa imarĩ ‘Egiᵽtokarã imarã judíorãkare ru'rirũ’, ãrĩwa'ri nare jeyobaarĩ yi'tako'o. Suᵽa imarĩ Egiᵽtorã mire yiᵽũatayu mae”, Tuᵽarãte ãrĩka Moiséte,— ãrĩwa'ri Estebanre bojaeka ĩᵽarimarãre.
35 Toᵽi ikuᵽaka kẽrĩka ate:
—Aᵽika marĩka Moiséjeoka kime, mañekiarãte kire yi'riberiroyikaki. “Yija ĩᵽamaki marĩka mi'i. Suᵽa imarĩ ba'iaja yija baaika ĩarĩrĩrimajimarĩka mime”, mañekiarãte kire ãrĩka. I'suᵽaka narĩka simako'omakaja Tuᵽarãte Egiᵽtorã imaekarãre Moiséte e'ewa'rirũjeka niᵽamaki kimaokaro'si. Ika ñañua kũᵽajĩka yaᵽua jũ'rẽka watoᵽekaᵽi kiángelᵽi Tuᵽarãte bojaeka Moiséte.
36 I'sia ᵽoto rĩkimakaja maikoribeyua baabeabaraka Egiᵽtorã Moiséte imaeka. I'suᵽaka baarika ᵽĩkowearitirã mañekiarãte ke'era'aeka mae. Toᵽi i'tarijaᵽaraka, riaᵽakiaka Oko Jũ'ayakareka, suᵽabatirãoka ᵽo'imajamatorã maikoribeyua Moiséte baabearijarika ĩ'ᵽarã ᵽo'imajarakakuri wejejẽ'rãkarõ'õjĩrã.
37 Ikijioka imaekaki ikuᵽaka mañekiarãte bojaekaki: “Tuᵽarãte yire ãrĩka uᵽakaja kiro'si jaiĩjirimaji i'tarãki aᵽika. I'suᵽaka Tuᵽarãro'si baarimaji matã'omajijioka imarãki”, Moiséte nare ãrĩka.
38 I'sia bojaekakijioka kimaeka mañekiarãka Sinaí wãmeika ᵽusiwãta ᵽo'imajamatorã rẽrĩroyikaki. I'suᵽaka imabaraka ĩ'rĩkaja ᵽusiᵽemarã marĩwa'ritirã ángelka jairĩ ke'rika. Torã Moiséte eyaeka ᵽoto Tuᵽarãte jã'meka ángelte kire bojaeka. Sabe'erõ'õ kire kibojaekakaka mañekiarãte bojarimaji kimaeka Moisés. Suᵽa imarĩ maimajiᵽarũkiakaka kibojaeka uᵽakaja simara'aeka maro'sioka.
39 I'suᵽaka simako'omakaja kibojaeka uᵽaka ima mañekiarãte yi'riberiroyika. I'suᵽaka imawa'ri, Egiᵽtorã ᵽe'ririka nayaᵽaeka ate.
40 I'suᵽaka simaeka ᵽoto ᵽusiᵽemarã Moiséte imekã'ãja, ikuᵽaka kima'mi Aarónte narĩka: “No'orã kime mirĩ'ĩ, Egiᵽtoka'iarã maimaraᵽaka ᵽoto mare e'era'araᵽaki. Torã kime morĩberijĩki kime mae. Suᵽa imarĩ, jẽrãka yija jiyiᵽuᵽayeerũkirãte mibaaᵽo'ijiabe. Mare imaruᵽutarimajaka maimajĩkareka, jia maro'si simarãñu. I'suᵽarãre imarãkareka ma'ririyaᵽairõ'õrãja mare na'rirũjerãñu”, Aarónte narĩka.
41 I'suᵽaka ᵽuᵽajoawa'ri wa'ibikirãwẽko makarãka uᵽaka ĩoika jẽrãka nabaaeka. I'suᵽaka saᵽo'ijiatirã wa'iro'sia sanajoeĩjiroyika. Suᵽabatirã nabaaᵽo'ijiaeka jiyiᵽuᵽaka õrĩwa'ri nabayaarika.
42 I'suᵽaka nabaamaka Tuᵽarãte nare ĩarĩja'ataeka, “Nayaᵽayu uᵽakaja nabaarũ”, ãrĩwa'ri. Suᵽa imawa'ri tã'ᵽia, aiyaka, ñamikaki aiyateoka jiyiᵽuᵽayeebaraka nimaeka. Ĩakõrĩ je'e: Tuᵽarãro'si bojaĩjirimaji imaroyikaki Amós ikuᵽaka ãrĩkaki:
“Israelkarã, yire mija ã'mitiᵽe ruᵽu. Ĩ'ᵽarã ᵽo'imajarakakuri wejejẽ'rãka ᵽo'imajamatorã mija imataᵽaeka ᵽoto yire jiyiᵽuᵽayeeberikarã, wa'iro'sia yiro'si mija joeĩjiberika.
43 Yire jiyiᵽuᵽayeerimarĩaja mija ᵽuᵽaka mijare ãrĩka uᵽakaja mija baaeka jiyiᵽuᵽaka õñurã mija ime. Ĩakõrĩ je'e: Kũᵽajĩka wi'ia baatirã, sareka Moloc wãmeikite kõketirã mija jiyiᵽuᵽayeerijariroyika. I'suᵽakajaoka tã'ᵽi uᵽaka mija baaekaki Refán wãmeikiteoka jiyiᵽuᵽaka mija õrĩroyika. I'suᵽaka mija baamaka, Babilonia a'riwa'rirã mijare yitaarãñu”, Tuᵽarãte ãrĩka,— ãrĩwa'ri Estebanre bojaeka ĩᵽarimarãre.
44 Toᵽi ikuᵽaka nare kẽrĩka ate:
—Mañekiarãte ᵽo'imajamatorã imaroyireka ᵽoto cabra ajeakaka baaeka wi'i wã'tarã imatirã Tuᵽarãte najiyiᵽuᵽayeeroyireka. I'sia imaeka “Tuᵽarãte makaja ime”, ãrĩwa'ri kire najiyiᵽuᵽayeerũkirõ'õ. Ᵽusiᵽemarã Tuᵽarãte kire sabeaeka uᵽakaja ᵽo'imajamatorã ruitirã Moiséte sabaarũjeka.
45 Toᵽi mae Moiséte reyaeka be'erõ'õ Josuére kiõ'toarã o'aeka. Kio'aeka be'erõ'õ i'sia wi'ia namakarã mirãrãte e'ewa'rika Canaán wãmeirõ'õrã. Na'rikarõ'õ namajamarã ka'ia simako'omakaja, naka jĩrĩkarãte Tuᵽarãte ᵽoataeka. Cabra ajeaᵽi wi'ia nabaaroyika imaeka ruᵽu Davidre judíotatarãte jã'meyukã'ãja.
46 Jia jĩjimaka Tuᵽarãte imaeka mañekiarã ĩᵽamaki David imaroyikakika. Suᵽa imarĩ Tuᵽarãka jĩjimaka imawa'ri kitã'omajaᵽitiyika Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽaka kiõñaokaro'si wi'ia kiro'si baarika kiᵽuᵽajoakoᵽeka. I'suᵽaka simako'omakaja Tuᵽarãte kire sabaarũjeberika.
47 David maki Salomón ᵽuri Tuᵽarãro'si wi'ia baaekaki mae.
48 I'suᵽaka simako'omakaja ᵽo'imajare baaeka wi'iarã imabeyuka kime Tuᵽarã, ᵽemawa'ribaji imatiyaiki imarĩ. Mia je'e ikuᵽaka bikija kiro'si bojaĩjirimajire o'oeka:
49-50 “Ritajakaka ĩᵽamaki ñime. Suᵽabatirã yi'iji imaki ritaja ᵽo'ijiaekaki. Suᵽa imarĩ yiro'si wi'ia mija baarãka, ¿yikoyiaja simarãñu bai je'e?”, Tuᵽarãte ãrĩka,— ãrĩwa'ri Estebanre bojaeka.
51 I'suᵽaka nare ãrĩweatirã, ikuᵽaka nare kẽrĩka ate:
—Mija ã'mitiᵽe, Tuᵽarãte yi'ririyaᵽabeyurã mija ime. Suᵽabatirãoka kirika ã'mitiririyaᵽabeyurã mija ime. I'suᵽaka imawa'ri mañekiarã wãsarã uᵽakaja Esᵽíritu Santore yi'ribeyurã mija ime mijaro'sioka.
52 Ritaja Tuᵽarãro'si bojaĩjirimajare ba'iaja jũarũjerimaja mija ñekiarãte imaeka. Suᵽabatirãoka Tuᵽarãte yaᵽaika uᵽakaja yi'ririjayuki etarũkia bojarimajare najããeka mija ñekiarã. Suᵽa imarĩ maekakaja ketaeka ᵽotojo “Kire najããrũ”, ãrĩwa'ri kire mija okabaaeka.
53 Tuᵽarãte jã'meika mija yi'ribeyu, ángelrãkaᵽi ãrĩwa'ri mija ñekiarãre Tuᵽarãte sabojaeka simako'omakaja,— Estebanre ãrĩka ĩᵽarimarãre.
Estebanre najããeka
54 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã yaiwẽkoa boibayua uᵽaka noᵽia Estebanre nabeaeka, boebatakaja jariwa'ri.
55 I'suᵽaka nabaako'omakaja, Esᵽíritu Santore jia kire jeyobaaikaki imarĩ, yu'awa'ri ĩaerã baakõrĩ, yaaboaika Tuᵽarãrika kĩaeka. Suᵽabatirã Tuᵽarã ritaᵽẽ'rõtorã Jesúre rĩkamarika.
56 I'sia ĩatirã, ikuᵽaka ĩᵽarimarãre kẽrĩka:
—¡Aya! Mabo'ikakurirã ñiayu mae. Tuᵽarã ritaᵽẽ'rõtoᵽi Ᵽo'imaja Ma'mire rĩkamayu,— Estebanre ãrĩka.
57 Torãjĩrãja ᵽuri koᵽakaja kijaika ã'mitiririka yaᵽaberiwa'ri, na'mukoᵽea natãteka. I'suᵽaka baatirã okajãjirokaᵽi akaserebaraka kiᵽõ'irã narĩrĩwa'rika.
58 Suᵽabatirã weje a'riwa'rirã kire ne'ewa'rika, ãtaᵽi kire jããriataokaro'si. Torã kire e'eeyatirã najariroaka ᵽemakato e'etatirã, Saulote sanijika sakĩarĩñaokaro'si. Sakĩarĩñukã'ãja ãtaᵽi Estebanre najããbareũ'mueka.
59 I'suᵽaka kire nabaayukã'ãja, ikuᵽaka Jesúre kẽrĩka:
—Ñiᵽamaki Jesús, yire me'etoᵽe,— kẽrĩka.
60 I'suᵽaka ãrĩweatirã ñukuruᵽatirã, akasererikaᵽi,
—¡Ñiᵽamaki, ba'iaja yire nabaaika nareka samiye'kariabe!— Jesúre kẽrĩka.
I'suᵽaka kijaika be'erõ'õjĩte koᵽakaja kiᵽuᵽaririka mae.